Rozmowa Dziennikabs z Panem Michałem Ołdakowskim, Wiceprezesem Zarządu Spółdzielczego Systemu Ochrony SGB na temat udziału banków spółdzielczych w rynku bankowym, ryzyka jakie najczęściej ponoszą bs-y, przyszłości banków spółdzielczych i o tym dlaczego IPS gwarantuje najwyższy poziom bezpieczeństwa.
Faustyna Mołdawiak: Jaki udział w rynku bankowym mają banki spółdzielcze? Wydaje się, że instytucje z rodzimym kapitałem nie wypadają tak imponująco jak banki komercyjne.
Michał Ołdakowski: Co jakiś czas, tuż po publikowanych przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego wyników banków, rodzi się dyskusja o udziale w rynku bankowym instytucji z rodzimym kapitałem. W wyniku rekapitalizacji Banku Pekao SA, w 2017 roku, według danych KNF udział w rynku tych instytucji zwiększył się, w ten sposób przekraczając 50%. W tym miejscu należy zwrócić uwagę właśnie na banki spółdzielcze, które dysponują wyłącznie polskim kapitałem, a ich chlubna tradycja wsparcia rozwoju polskiej gospodarki sięga ponad 150 lat.
Rynek bankowy w Polsce tworzy około 614 banków, w ich skład wchodzą zarówno banki komercyjne, oddziały instytucji kredytowych, jak i banki spółdzielcze. Największą cześć, pod względem wielkości sum bilansowych i udziału w rynku stanowi 35 banków komercyjnych- łączna wielkość ich aktywów wg danych KNF, na koniec 2017 roku wynosi 1 606,7 mld zł, co daje ponad 90% aktywów całego sektora bankowego. Przy tym aktywa banków spółdzielczych nie są już tak imponujące, wynoszą one bowiem 130,3 mld zł, co stanowi ok 7,3% aktywów sektora bankowego ogółem. Jednak biorąc pod uwagę liczbę placówek oraz ich lokalizacje, nietrudno zauważyć, że banki spółdzielcze są najbliżej swoich klientów. Warto dodać, że łączna liczba ich placówek przekracza 4,5 tys., czyli 40% wszystkich placówek bankowych w Polsce. Są to jednostki, które bardzo często umiejscowione są w mniejszych miejscowościach, gdzie jako jedyne świadczą usługi bankowe. Należy również zwrócić uwagę na silne związki banków spółdzielczych z lokalnymi społecznościami. To instytucje, które nie tylko świadczą usługi finansowe, ale bardzo mocno angażują się w lokalne działania społeczne, kulturalne i sportowe, będąc nie tylko sponsorami ale również inicjatorami wielu akcji charytatywnych, pomocowych i edukacyjnych.
FM: Czy takie instytucje mogą być zatem konkurencyjne i bezpieczne?
MO: Pomimo tego, że banki spółdzielcze nie są zbyt duże, a przy okazji rozdrobnione, to ich siła wynika zarówno z ich lokalnego charakteru i naturalnej bliskości z klientem, jak również z tego, że potrafią nawiązywać współpracę między sobą. W ten sposób powstały Zrzeszenia, a w ramach Zrzeszeń- systemy ochrony. Obecnie, jedynie kilka banków spółdzielczych zdecydowało się działać samodzielnie, reszta to uczestnicy dwóch Zrzeszeń– Grupy BPS, gdzie bankiem zrzeszającym jest Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. oraz Spółdzielczej Grupy Bankowej z SGB-Bankiem S.A. w roli banku zrzeszającego. Ponadto kilkadziesiąt banków obecnie zrzeszonych w dwóch w/w grupach podjęło inicjatywę stworzenia własnego zrzeszenia wokół banku apeksowego.
Zrzeszenia i banki zrzeszające to struktury i instytucje zapewniające wsparcie biznesowe i technologiczne. Rolą banków zrzeszających jest szeroko rozumiane wsparcie biznesowe banków spółdzielczych. Odpowiadają one za przygotowanie produktów i usług, zapewnienie rozliczeń i płatności, dostarczają całej gamy usług komplementarnych jak działalność walutowa, emisje obligacji a także wspólna obsługa klientów, których potrzeby finansowe przekraczają możliwości pojedynczego banku spółdzielczego.
Oprócz pomocy w zakresie rozwoju biznesu banków spółdzielczych, banki zrzeszające są również odpowiedzialne za wsparcie informatyczne, dostarczając odpowiednie oprogramowanie oraz infrastrukturę informatyczną. Dzięki współpracy biznesowej i technologicznej w zrzeszeniach, banki spółdzielcze mają dostęp do najnowszych technologii, a jakość świadczonych przez nie usług nie odbiega od oferty banków komercyjnych, często nawet ją przewyższa.
FM: Jakie ryzyka najczęściej ponoszone są przez banki spółdzielcze? Czy są one większe czy mniejsze od tych, które występują w bankach komercyjnych?
MO: Banki Spółdzielcze to tradycyjna bankowość, opierająca się głównie na działalności depozytowo-kredytowej, która uzupełniona jest paletą usług komplementarnych, tj. transakcje wymiany walut, leasing, faktoring czy usługi ubezpieczeniowe. Ich oferta jest przejrzysta i brak w niej skomplikowanych, niezrozumiałych struktur finansowych. Nadwyżki zgromadzonych środków lokowane są w bankach zrzeszających, nie angażując ich w ten sposób w ryzykowne aktywa czy instrumenty pochodne. W związku z tym, zarówno ze względu na skalę prowadzonej działalności, jak i jej nieskomplikowany charakter, ryzyka ponoszone przez banki spółdzielcze są zdecydowanie mniejsze od tych, które występują w bankach komercyjnych i związane są głównie z ryzykiem kredytowym.
FM: Ponadto bezpieczeństwo Zrzeszeń gwarantują Systemy Ochrony – IPSy.
MO: Tak, w Polsce istnieją dwa systemy ochrony (IPS), które zostały powołane przy obu funkcjonujących zrzeszeniach – Spółdzielczy System Ochrony SGB oraz System Ochrony Zrzeszenia BPS. Zostały one powołane przez banki spółdzielcze, po to by przejść na wyższy poziom współpracy w zakresie zarządzania ryzykiem tworząc właśnie IPSy. W ten sposób banki gwarantują sobie nawzajem płynność oraz wypłacalność. W celu realizacji ewentualnej pomocy utworzono specjalny fundusz pomocowy a banki zobowiązane są także do utrzymywania gwarantujących płynność zrzeszenia obowiązkowych minimalnych depozytów. Środki zgromadzone w ramach w/w funduszy stanowią dodatkową gwarancję stabilności i bezpieczeństwa wszystkich uczestników, w tym również banków zrzeszających. Uczestnicy IPS-u oprócz dostępnych środków pomocowych mają możliwość, ze względu na wspólne reguły zarządzania ryzykiem, sprawozdawania podstawowych miar nadzorczych w sposób zagregowany na poziomie całego systemu. W zamian za to zobowiązali się do przestrzegania wspólnych reguł, w tym przede wszystkim stosowania regulacji wzorcowych w zakresie zarządzania ryzykiem oraz poddania się kontroli sprawowanej przez jednostkę zarządzającą IPS.
Mówiąc o bezpieczeństwie, warto przypomnieć, że depozyty wszystkich banków spółdzielczych, podobnie jak w bankach komercyjnych, objęte są gwarancjami Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Banki spółdzielcze posiadają natomiast dodatkowe mechanizmy bezpieczeństwa wynikające z uczestnictwa w Systemach Ochrony.
FM: Tworzeniu systemów ochrony towarzyszyły również wątpliwości m.in. co do tego czy zapisane w przepisach i w umowach mechanizmy, o których Pan mówi, będą wystarczające a z drugiej strony czy nie będą zbyt restrykcyjne i nie spowodują nadmiernego ograniczenia rozwoju banków. Czy dzisiaj można powiedzieć, że Systemy Ochrony się sprawdziły?
MO: Przykład już niemal trzyletniego okresu funkcjonowania Spółdzielczego Systemu Ochrony SGB wskazuje na to, że jest to rozwiązanie skuteczne i potrzebne. Banki stosują się do wspólnie ustalonych reguł a ich sytuacja ekonomiczna jest stabilna. Pomimo pierwotnych obaw o to, że bardziej restrykcyjne przepisy i nadzór ze strony nowej instytucji , czyli systemu ochrony może spowodować ograniczenie rozwoju, jednak osiągane przez banki spółdzielcze wyniki wskazują na coś zupełnie odmiennego.
Systematycznie rosną sumy bilansowe, portfele kredytów i depozytów a także zyski. Dynamika wyników netto banków w Spółdzielczym Systemie Ochrony SGB (IPS-SGB) w 2016r. wyniosła 23%, w 2017r. 9% podczas gdy w bankach komercyjnym w 2016 roku nastąpił wzrost wyniku o 8% a w 2017 spadek o 3%. Również rozwój portfeli kredytowych w IPS-SGB był szybszy niż w bankach komercyjnych – w bankach spółdzielczych IPS-SGB w 2016 i 2017r. portfele kredytowe wzrosły średnio o 5,7% rocznie a w bankach komercyjnych odnotowano wzrosty na poziomie 4,9% w 2016r. i 2,8% w 2017r. Warto podkreślić, że rozwój portfeli kredytowych odbywa się przy zachowaniu odpowiedniej, bezpiecznej ich jakości. Średni wskaźnik jakości portfeli w grupie banków należących do IPS-SGB na koniec 2017r wyniósł 4,76% a w bankach komercyjnych ukształtował się na poziomie 6,23%.
FM: Ciężko nie zgodzić się z tym, że Banki Spółdzielcze to bez wątpienia istotny gracz na lokalnym rynku finansowym.
MO: Trzeba podkreślić, że polskie banki spółdzielcze są doskonałym przykładem oddolnych inicjatyw osadzonych na idei lokalnego współdziałania i pomocniczości. Ich współpraca, która nie zawsze jest prosta pokazuje, że społeczność lokalna potrafi ze sobą kooperować w zorganizowany sposób. Pomimo barier kapitałowych, skomplikowanych regulacji i wymogów nadzorczych oraz działania na konkurencyjnym rynku, banki spółdzielcze potrafią w sposób niezwykle demokratyczny tworzyć bezpieczne i konkurencyjne instytucje, które poprzez współpracę i rzetelne, etyczne działanie zapewniają wsparcie i rozwój lokalnej społeczności.
FM: Bardzo dziękuję za rozmowę
MO: Również dziękuję